Inleiding
Een wandeling in het bos of een middagje tuinieren kan ontspannend zijn, maar brengt ook risico’s met zich mee, zoals het oplopen van een tekenbeet. Teken zijn kleine spinachtige parasieten die zich vastbijten in de huid van dieren en mensen om zich te voeden met bloed. Hoewel niet elke tekenbeet gevaarlijk is, kunnen sommige teken ziekten overbrengen, zoals de ziekte van Lyme en tekenencefalitis. Daarom is het belangrijk om te weten hoe je een tekenbeet kunt voorkomen en wat je moet doen als je toch door een teek wordt gebeten. In dit artikel bespreken we verschillende manieren om een tekenbeet te voorkomen en wat je kunt doen als je een teek op je huid vindt.
Wat zijn teken?
Teken zijn kleine parasieten die behoren tot de klasse van spinachtigen. Ze zijn te vinden in grasrijke en beboste gebieden, maar ook in parken, tuinen en duinen. Teken leven voornamelijk van het bloed van zoogdieren, vogels en reptielen. Ze klimmen op gras, struiken en lage vegetatie en wachten daar tot een geschikt gastheer, zoals een mens of een dier, langsloopt. Wanneer een teek op de huid terechtkomt, bijt hij zich vast en begint bloed op te zuigen.
Teken zijn vooral actief van het vroege voorjaar tot de late herfst, maar in mildere klimaten kunnen ze het hele jaar door actief zijn. In Nederland is de meest voorkomende soort de schapenteek (Ixodes ricinus), die ook verantwoordelijk is voor het overbrengen van de ziekte van Lyme.
Waarom zijn tekenbeten gevaarlijk?
Hoewel niet elke tekenbeet leidt tot ziekte, is het risico op infectie voldoende reden om voorzorgsmaatregelen te nemen. De ziekte van Lyme, veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi, is de meest voorkomende ziekte die door teken wordt overgedragen. De eerste symptomen van de ziekte van Lyme zijn vaak griepachtige verschijnselen en een kenmerkende rode ringvormige uitslag rond de beet, genaamd erythema migrans. Als de ziekte niet tijdig wordt behandeld, kan deze leiden tot ernstige neurologische, gewrichts- en hartproblemen.
Een andere ziekte die door teken kan worden overgedragen is tekenencefalitis (TBE), een virusinfectie die ontsteking van de hersenen en hersenvliezen kan veroorzaken. Hoewel TBE zeldzaam is in Nederland, komt het wel voor in andere delen van Europa.
Hoe voorkom je een tekenbeet?
Het voorkomen van een tekenbeet begint met goede voorbereiding voordat je naar buiten gaat, vooral als je van plan bent om gebieden met veel vegetatie te bezoeken. Hier zijn enkele praktische tips om tekenbeten te voorkomen:
- Kleed je goed aan
- Draag bedekkende kleding: Door lichte, lange mouwen en lange broeken te dragen, verminder je de kans dat teken op je huid terechtkomen. Stop je broekspijpen in je sokken om te voorkomen dat teken via je benen omhoog kruipen.
- Draag lichte kleding: Op lichte kleding zijn teken beter zichtbaar, waardoor je ze sneller kunt opmerken en verwijderen voordat ze bijten.
- Gebruik insectenwerende middelen
- Gebruik een tekenwerend middel: Breng een insectenwerend middel met DEET (diethyltoluamide) aan op onbedekte huid en op je kleding. Producten met een DEET-concentratie van 30% tot 50% bieden goede bescherming tegen teken. Voor kinderen zijn middelen met een lager DEET-gehalte of andere stoffen zoals picaridine of citroeneucalyptusolie aan te raden.
- Behandel kleding met permethrin: Permethrin is een insecticide dat teken doodt bij contact en kan worden gebruikt om kleding, schoenen en uitrusting te behandelen. Let wel op dat je permethrin niet direct op de huid aanbrengt.
- Vermijd tekenrijke gebieden
- Blijf op paden: Vermijd wandelen door hoog gras, struiken en dichte vegetatie, waar teken zich vaak bevinden. Blijf zoveel mogelijk op verharde of gemaaide paden.
- Maak gebruik van open plekken: Probeer open plekken te kiezen voor pauzes of picknicks in de natuur, omdat teken zich minder vaak in open, zonnige gebieden bevinden.
- Inspecteer jezelf en anderen regelmatig
- Controleer jezelf na buitenactiviteiten: Teken kunnen zich overal op het lichaam vastbijten, maar ze geven de voorkeur aan warme, vochtige plekken zoals de oksels, liezen, knieholten, en achter de oren. Controleer je lichaam grondig, vooral na buitenactiviteiten.
- Controleer kinderen en huisdieren: Kinderen en huisdieren zijn vatbaarder voor tekenbeten omdat ze vaak in de buurt van de grond spelen. Controleer hen daarom extra zorgvuldig.
- Douche of neem een bad
- Douche binnen twee uur na buitenactiviteiten: Douchen kan helpen om niet vastgebeten teken van je huid te verwijderen en geeft je ook de kans om je huid grondig te inspecteren op teken. Bovendien kunnen de waterstralen je helpen om teken te detecteren die zich nog niet hebben vastgebeten.
- Maak je omgeving tekenvrij
- Onderhoud je tuin: Door gras kort te maaien, struiken te snoeien en bladeren te verwijderen, kun je het risico op teken in je tuin verminderen. Creëer een bufferzone van grind of houtschors tussen grasrijke gebieden en speelplaatsen of zitgedeeltes.
- Houd huisdieren tekenvrij: Gebruik tekenwerende middelen die speciaal voor huisdieren zijn ontwikkeld en controleer je huisdieren regelmatig op teken, vooral als ze buiten spelen.
Wat te doen als je toch een tekenbeet hebt?
Als je ondanks al je voorzorgsmaatregelen toch een tekenbeet oploopt, is het belangrijk om de teek zo snel mogelijk te verwijderen. Hoe langer een teek vastzit, hoe groter het risico dat hij ziekten overdraagt.
- Verwijder de teek zo snel mogelijk
- Gebruik een puntige pincet of een speciaal daarvoor ontworpen tekenverwijderaar. Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast en trek hem in één rechte beweging naar boven. Vermijd het draaien van de teek of het samenknijpen van het lichaam, omdat dit ervoor kan zorgen dat de teek zijn inhoud in de huid spuit.
- Maak de bijtplaats na het verwijderen van de teek schoon met water en zeep of ontsmettingsmiddel.
- Bewaar de teek
- Bewaar de verwijderde teek in een klein afgesloten potje of een plastic zakje. Als je later symptomen ontwikkelt, kan de arts de teek onderzoeken om te bepalen of deze ziekten draagt.
- Let op symptomen
- Houd de bijtplaats enkele weken in de gaten. Als je een rode kringvormige uitslag opmerkt of griepachtige symptomen krijgt, raadpleeg dan direct een arts. Een vroege behandeling met antibiotica kan de ziekte van Lyme effectief genezen.
Conclusie
Het voorkomen van een tekenbeet vereist een combinatie van goede voorbereiding, beschermende kleding, het gebruik van insectenwerende middelen, en zorgvuldige inspectie na buitenactiviteiten. Hoewel teken klein en soms moeilijk te detecteren zijn, kunnen de gevolgen van een tekenbeet ernstig zijn. Door de hierboven beschreven voorzorgsmaatregelen te nemen, kun je jezelf en je geliefden beter beschermen tegen de risico’s die teken met zich meebrengen. Mocht je toch een tekenbeet oplopen, dan is het cruciaal om de teek snel en correct te verwijderen en alert te blijven op symptomen van ziekten zoals de ziekte van Lyme. Zo kun je genieten van de natuur zonder onnodige gezondheidsrisico’s.
