Wat zijn Pfas?

Per- en polyfluoralkylstoffen, beter bekend als PFAS, zijn een groep van synthetische chemicaliën die sinds de jaren 1940 in verschillende industriële toepassingen en consumentenproducten worden gebruikt. PFAS zijn geliefd vanwege hun water-, vet- en vuilafstotende eigenschappen, waardoor ze in tal van producten zijn terug te vinden, van anti-aanbakpannen en waterafstotende kleding tot verpakkingsmaterialen en brandblusschuim. Ondanks hun nuttige eigenschappen zijn PFAS echter ook berucht vanwege hun schadelijke effecten op het milieu en de menselijke gezondheid. In dit artikel verkennen we wat PFAS precies zijn, waar ze worden gebruikt, en waarom ze zo’n grote zorg vormen.

Wat zijn PFAS?

PFAS zijn een verzamelnaam voor duizenden verschillende chemicaliën die allemaal fluoratomen bevatten gebonden aan koolstofketens. De koolstof-fluor binding is een van de sterkste in de chemie, wat resulteert in chemicaliën die zeer stabiel en persistent zijn. Deze stabiliteit betekent echter ook dat PFAS niet gemakkelijk afbreken in het milieu, wat hen de bijnaam “forever chemicals” oplevert.

De twee meest bekende en bestudeerde PFAS zijn perfluoroctaanzuur (PFOA) en perfluoroctaansulfonzuur (PFOS). Beide zijn inmiddels grotendeels uitgefaseerd in de productie, maar hun nalatenschap blijft bestaan in het milieu en in menselijke lichamen.

Gebruik van PFAS

PFAS worden vanwege hun unieke eigenschappen in een breed scala aan producten en processen gebruikt:

1. Consumentenproducten: PFAS zijn te vinden in anti-aanbak kookgerei, waterafstotende kleding, vlekbestendige stoffen, voedselverpakkingen zoals pizzadozen en popcornzakken, en persoonlijke verzorgingsproducten zoals cosmetica.
2. Industriële toepassingen: PFAS worden gebruikt in de productie van elektronica, in chemische processen die hoge temperaturen vereisen, en als smeermiddelen en hydraulische vloeistoffen.
3. Brandbestrijding: PFAS-rijke schuimen worden gebruikt bij het blussen van branden waarbij brandbare vloeistoffen betrokken zijn, zoals bij olie- en gasinstallaties.

Milieu- en gezondheidsrisico’s

De persistentie van PFAS betekent dat ze zich ophopen in het milieu en in levende organismen, inclusief mensen. Studies hebben aangetoond dat bijna iedereen PFAS in zijn of haar bloed heeft. De verspreiding en persistentie van deze chemicaliën brengen verschillende gezondheidsrisico’s met zich mee:

1. Gezondheidsrisico’s:
   • Kanker: Blootstelling aan bepaalde PFAS, zoals PFOA, is in verband gebracht met een verhoogd risico op nier- en testikelkanker.
   • Hormoonverstoring: PFAS kunnen de werking van hormonen verstoren, wat kan leiden tot problemen met de groei en ontwikkeling, voortplantingsproblemen en verstoring van het immuunsysteem.
   • Cholesterolniveaus: Blootstelling aan PFAS is gekoppeld aan verhoogde cholesterolniveaus, wat het risico op hart- en vaatziekten kan verhogen.
   • Leverbeschadiging: PFAS kunnen schadelijk zijn voor de lever en leiden tot verhoogde leverenzymen.
2. Milieurisico’s:
   • Waterverontreiniging: PFAS kunnen grond- en oppervlaktewater verontreinigen, wat resulteert in wijdverspreide blootstelling via drinkwater.
   • Biodiversiteit: PFAS kunnen schadelijk zijn voor wilde dieren, vooral waterorganismen. Ze kunnen zich ophopen in de voedselketen, wat effecten kan hebben op de gezondheid van dieren en ecosystemen.

Regelgeving en aanpak

Vanwege de groeiende bezorgdheid over de impact van PFAS op gezondheid en milieu, zijn er wereldwijd stappen ondernomen om het gebruik en de emissies van deze stoffen te beperken. Enkele belangrijke ontwikkelingen op het gebied van regelgeving en beleid zijn:

1. Uitfasering en verboden: Veel landen hebben de productie en het gebruik van PFOA en PFOS verboden of sterk beperkt. Ook andere PFAS-varianten komen steeds meer onder toezicht te staan.
2. Drinkwaternormen: Verschillende landen hebben wettelijke limieten gesteld aan de concentraties van PFAS in drinkwater om de blootstelling van de bevolking te verminderen.
3. Schoonmaakacties: Er worden inspanningen geleverd om verontreinigde locaties te saneren en PFAS uit het milieu te verwijderen. Dit omvat het zuiveren van verontreinigd water en bodem.
4. Onderzoek en ontwikkeling: Er wordt veel onderzoek gedaan naar alternatieven voor PFAS die minder schadelijk zijn, evenals naar methoden om bestaande PFAS-vervuiling effectief te behandelen.

Wat kunt u doen?

Hoewel het aanpakken van PFAS-verontreiniging grotendeels een taak is voor overheden en industrieën, kunnen ook individuele acties bijdragen aan het verminderen van de blootstelling en de impact van PFAS:

1. Bewust consumeren: Kies voor producten die geen PFAS bevatten. Let bijvoorbeeld op labels die aangeven dat producten PFAS-vrij zijn, zoals sommige kookgerei en kleding.
2. Waterfilters: Gebruik waterfilters die specifiek zijn ontworpen om PFAS uit drinkwater te verwijderen. Dit kan helpen om de blootstelling via kraanwater te verminderen.
3. Educatie en bewustwording: Informeer uzelf en anderen over de risico’s van PFAS en ondersteun initiatieven en beleid gericht op het verminderen van PFAS-vervuiling.
4. Ondersteun regelgeving: Steun en pleit voor strengere regelgeving en handhaving rond het gebruik en de emissies van PFAS. Dit kan door middel van publieke commentaren, petities of deelname aan milieuorganisaties.

Conclusie

PFAS zijn wijdverspreide en hardnekkige chemicaliën met unieke eigenschappen die ze zowel nuttig als gevaarlijk maken. De gezondheids- en milieurisico’s verbonden aan PFAS vereisen urgente en gecoördineerde actie van overheden, industrieën en individuen. Door bewustwording en verantwoord handelen kunnen we bijdragen aan een vermindering van de impact van deze “forever chemicals” en streven naar een gezondere en duurzamere toekomst.