Eten en gegeten worden
Eten en gegeten worden. Dat geldt voor alle levende wezens op aarde. Zelfs voor mensen, want als wij ons niet zo goed konden verdedigen en dieren op afstand konden houden zouden wij net zo goed ten prooi kunnen vallen aan roofdieren. De voedselketen is een kringloop waarin voedsel continu gerecycled word. Over het algemeen stelt men dat de mens aan het hoofd (eind) van de voedselketen staat, maar zoal hierboven al staat beschreven is dat niet waar.
Een voorbeeld hiervan is de volgende keten:
Mos leeft van mineralen op een vochtige ondergrond
Het mos word gegeten door een rendier
Het rendier wordt gegeten door de wolf
De wolf sterft en wordt verteerd tot mineralen door schimmels
En de mineralen worden opgenomen door het mos
En zo is de keten rond.
Soorten voedsel
Dieren kunnen op tal van manieren worden ingedeeld. Een van die manieren is de indeling per soort voedsel. Het ene dier eet alleen planten, de ander alleen vlees. Weer andere dieren, zoals de mens zelf, eten beide. Deze drie diergroepen hebben aparte naam: herbivoren eten planten, carnivoren eten vlees en omnivoren eten alles. De behoefte aan een bepaald soort voedsel is niet willekeurig. De keuze voor voedsel heeft te maken met het aanbod van voedsel, de behoefte die het lichaam heeft en het soort voedsel die het spijsverteringsstelsel kan verwerken.
Ordes
De voedselketen bestaat uit een begin en een eind. In het begin staan planten die dood materiaal omzetten in bruikbare voeding zoals glucose. Glucose is op zijn beurt weer een belangrijke brandstof voor dieren. Maar er zijn tenslotte ook dieren die andere dieren eten om aan hun brandstoffen te komen. Op deze manier kun je de voedselketen in vier stappen onderverdelen.
-
Producenten
-
Consumenten van de eerste orde
-
Consumenten van de tweede orde
-
Consumenten van de derde orde
Producenten maken van dood materiaal brandstoffen voor levend materiaal. De eerste orde zijn planten die planten eten, de tweede orde zijn dieren die planten eten (herbivoren). De derde en laatste orde staat aan het einde van de voedselketen. Dit zijn dieren die andere dieren eten. (carnivoren).
Doorgeefmechanisme
De voedselketen is een mechanisme waarin brandstoffen continu worden doorgegeven en hergebruikt. Dat betekent dat de voeding die door de producenten worden gemaakt uiteindelijk terecht komen bij de derde orde. Maar dat mechanisme geldt niet alleen voor nuttige stoffen. Ook afvalstoffen, die zich soms ophopen in het lichaam, worden doorgegeven. Niet alle stoffen worden altijd door een lichaam afgebroken (verteerd) en uitgescheiden (urine, ontlasting). De volgende in de voedselketen eet deze stoffen ook op en geeft deze met wat pech door aan weer een volgende in de keten. Hier ligt een van de grote gevaren van vervuiling door mensen. Chemische stoffen die mensen in het milieu achterlaten hopen zich op deze manier op in de voedselketen en bedreigen een goede ontwikkeling en voortbestaan van planten en dieren. En daar zijn wij zelf ook een van! Veel informatie hierover vind je op de website van Greenpeace.
Gen-technologie
Een vrijwel geheel onbekend terrein voor de wetenschap is de invloed van gen-technologie op de voedselketen. De laatste jare passen bedrijven genetische manipulatie toe op gewassen. De bedoeling daarvan is dat de planten weerbaarder worden voor ziektes zoals schimmels. Maar deze technologie kan planten ook minder kwetsbaar maken voor bestrijdingsmiddelen. Hierdoor is het mogelijk om de planten te behandelen met bestrijdingsmiddelen tegen ziektes en parasieten, zonder dat de planten er zelf ziek van worden. Voor de agrarische sector is deze ontwikkeling van levensbelang, omdat producten zo makkelijker te verbouwen zijn, langer houdbaar zijn en dus meer geld opbrengen. Maar er is helaas nog maar weinig bekend over de effecten op de voedselketen. De genetisch gemanipuleerde planten schakelen misschien een deel van de keten boven hen uit, waardoor andere planten en dieren bedreigd worden. Dit mechanisme is echter zo gecompliceerd dat er nog maar weinig over bekend is. Dit gebrek aan kennis maakt het verbouwen van deze planten tot een risico voor de kwetsbare natuur. Dit is een van onze bezwaren tegen de internationale tuinbouwtentoonstelling in Venlo dat midden in een natuurgebied zal plaatsvinden.
